Şanlıurfa’nın turistik yerleri, hanları, camileri, gezilecek yerleri, urfa kalesi, göbekli tepe, mozaikleri, hanları hakkında genel kısa bilgiler.

Şehir Surları

M.S. VI. yüzyıla ait yazılı kaynaklarda sözü edilen şehir surlarının ilk inşa tarihi bilinmemektedir. Şehrin etrafını çevreleyen surların büyük bir kısmı, 20. yüzyılın başından itibaren tahrip edilmeye ve yıkılmaya başlanmış, Harran Kapısı, Bey Kapısı’na ait Mahmut oğlu Kulesi ile yer yer duvar ve burç kalıntıları günümüze ulaşabilmiştir.

Urfa Kalesi

Urfa Kalesi’nin M.Ö. 9500 yıllarına ait neolitik bir yerleşim höyüğü üzerine kurulduğu tahmin edilmektedir. Kalenin yanı başında çıkarılan ve Şanlıurfa Müzesinde sergilenen 11.500 yılık Balıklıgöl Heykeli kale dâhil Balıklıgöl havzasının tarihini bilimsel olarak vermektedir. Kalenin üzerindeki korinth başlıklı iki sütun Edessa Kralı IX. Manu döneminde, M.S. 240-242 yılları arasında birer anıt sütun olarak yapılmıştır.

Göbekli Tepe

Göbekli Tepe’de yapılan kazılarda, yerleşik yaşama geçişle ilgili mevcut bilgileri alt üst edecek buluntular ortaya çıkmıştır. Göbekli Tepe, M.Ö. 9.500 yani günümüzden 11.500 yıl öncesine tarihlenen Çanak Çömleksiz Neolitik yerleşim merkezidir. 80 dönümlük alana sahip olan ören yeri, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca 2005 yılında 1. derece arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.

Çok tanrılı inanca ait ilk tapınağın, M.Ö. 5.000 yılına tarihlenen Malta Adası’ndaki tapınak olduğu varsayılıyordu. Göbekli Tepe yerleşiminin tespiti ile bu bilgi geçerliliğini yitirmiş ve insanoğlunun ilk tapınağının günümüzden 11.500 yıl öncesine tarihlenen “Göbekli Tepe Tapınağı” olduğu bilimsel verilerle kanıtlanmıştır. Bu tespit ile birlikte arkeoloji tarihi yeniden yazılmaya başlanmıştır.

Göbekli Tepe insanlarının tapındıkları boğa, arslan, kurt, domuz, turna kuşu, ördek ve yılan başta olmak üzere çeşitli hayvan kabartmalarının yer aldığı “T” biçimli taş steller 2000-2001 kazılarında ortaya çıkarılmıştır.

Şanlıurfa Mozaikleri

Antik Edessa kentinin Grek kültür kalıntılarından en önemlisi, oldukça renkli ve usta bir üslûpla yapılan Haleplibahçe’deki mozaiklerdir. Haleplibahçe mozaiklerinde “Savaşçı Amazon Kraliçeleri”nin mozaiğe resmedilmiş dünyadaki ilk örneklerine rastlanılmıştır.

Uzmanlar, Haleplibahçe Mozaikleri‘ni, mozaik tekniği, sanatı, 4 milimetrekare ebadında Fırat Nehri’nin orijinal taşlarından yapılması ve benzeri özelliklerinden dolayı dünyanın en kıymetli mozaikleri olarak tanımlamaktadırlar.

Şuayip Antik Kenti

Efes’i andıran mimarisi ile Güneydoğu’nun Efes’i olarak tanımlanan Şuayb Antik Kenti, Geç Roma dönemine (M.S. 4-5. yüzyıl) tarihlenen bir yerleşim yeridir. Harran’a 38 km uzaklıktaki antik kentte tipik Roma evleri tarzında yapılmış üçgen alınlıklı, çatılı ve etrafı duvarlarla çevrili avlular bulunmaktadır.

Soğmatar Antik Kenti

Şuayb Antik Kenti’ne 15 km uzaklıkla bulunan Soğmatar Antik Kenti, Roma dönemine (M.S. 2.yüzyıl) tarihlenen ve Abgar Krallığı döneminde Harranlıların ay ve gezegen tanrıları için tapındıkları bir kült merkezidir.

Hanlar

Mimari özellik arzetmeyen bazı küçük hanlar sayılmayacak olursa, Şanlıurfa’nın merkezinde halen

• Gümrük Hanı,
• Hacı Kâmil Hanı,
• Barutçu Hanı,
• Mencek Hanı,
• Şaban Hanı,
• Kumluhayat Hanı,
• Fesadı Hanı,
• Samsat Kapısı Hanı,
• Millet Hanı,
• Bican Ağa Hanı ve Topçu Hanı olmak üzere Osmanlı dönemine ait 11 büyük han bulunmaktadır. Bunlardan Gümrük Hanı, Hacı Kâmil Hanı, Mencek Hanı, Barutçu Hanı ve Fesadı Hanı iki katlı, diğerleri ise tek katlı olarak inşa edilmişlerdir.

Camiler ve Medreseler

Şanlıurfa il merkezinde,

• Arabi Camii,
• Asım Paşa Mescidi,
• Behramlar Camii,
• Çakeri Camii,
• Dabbakhane Camii,
• Eski Ömeriye Camii,
• Hacı Lütfullah Camii,
• Hacı Yadigar Camii,
• Halil-ür Rahman Camii,
• Hasan Padişah Camii,
• Hayrullah Camii,
• Hekim Dede Camii,
• Hızanoğlu Camii,
• Hüseyin Paşa Camii,
• Hüseyniye Mescidi,
• İmam Sekkâki Camii,
• Kadıoğlu Camii,
• Kara Musa Camii,
• Kıbrıs Mescidi,
• Kutbeddin Camii,
• Mevlid-i Halil Camii,
• Mevlevihane Camii,
• Miskinler Mescidi,
• Müderris Camii,
• Narıncı Camii,
• Nimetullah Camii,
• Nur Ali Mescidi,
• Pazar Camii,
• Rızvaniye Camii,
• Siverekli Mescidi,
• Şehbenderiye Camii,
• Toktemur Mescidi,
• Tuzeken Camii,
• Ulu Cami,
• Yusuf Paşa Camii
• ve Yeni Ömeriye Camii olmak üzere tarihi değere haiz 36 adet cami ve mescit bulunmaktadır. Günümüze ulaşan medreseler ise Eyyûbi Medresesi – Nakibzâde Hacı İbrahim Efendi Medresesi, Halil-ür Rahman Medresesi ve Rızvaniye Medresesi’dir.

Manastır ve kiliseler

Reji Kilisesi (Aziz Petrus ve Aziz Paulus Kilisesi), Deyr Yakup, (Yakup Manastırı) Rahibeler Kilisesi ve Germuş Kilisesi ilin öne çıkan kiliseleri arasındadır.

Çarşılar

Şanlıurfa’nın Osmanlı döneminden kalma iş hanları ve çarşılarından oluşan eski ticaret merkezi, Gümrük Hanı civarında yoğunluk göstermektedir.

• Kazzaz Pazarı (Bedesten),
• Sipahi Pazarı,
• Koltukçu Pazarı,
• Pamukçu Pazarı,
• Oturakçı Pazarı,
• Kınacı Pazarı,
• Pıçakçı Pazarı,
• Kazancı Pazarı,
• Neccâr Pazarı,
• İsotçu Pazarı,
• Demirci Pazarı,
• Çulcu Pazarı,
• Çadırcı Pazarı,
• Sarraç Pazarı,
• Attar Pazarı,
• Tenekeci Pazarı,
• Kürkçü Pazarı,
• Eskici Pazarı,
• Keçeci Pazarı,
• Kokacı (Kovacı) Pazarı,
• Kasap Pazarı,
• Boyahâne Çarşısı,
• Kavafhâne Çarşısı,
• Hanönü Çarşısı,
• Hüseyniye Çarşıları,
• Gümrük Hanı civarında yer alan ve günümüzde de tarihi özelliklerini koruyan önemli alışveriş yerleridir.

Hamamlar

Şanlıurfa, İstanbul, Bursa, Edirne ve Erzurum’dan sonra Osmanlı Dönemi’nden kalma sekiz adet hamamı ile Türkiye’de bu kulvarda beşinci sırada yer almaktadır.

Çeşmeler

Su medeniyeti olarak da ifade edilen İslam medeniyetinin önemli merkezlerinden olan Şanlıurfa‘da

• Emencekzâde,
• Firuz Bey,
• Hekim Dede,
• Şeyh Safvet,
• Yıldız Meydanı,
• Haydar Ağa,
• Hüseyin Ferideddin,
• Hafız Süleyman Bozan Efendi,
• Şehbenderiye,
• Sütçü Abdurrahman Efendi,
• Yıkık Sokak ve Hüseyniye Çarşısı adlarında 12 adet sokak çeşmesi bulunmaktadır.

Kervansaraylar

Eski dönemlerden beri önemli bir ticaret yolu üzerinde bulunan Şanlıurfa’nın il sınırları içersinde Han el-Ba‘rur, Çarmelik, Titriş ve Mırbi (Ilgar) Kervansarayı olmak üzere 4 kervansaray bulunmaktadır. Bunlardan Han el-Ba‘rur Kervansarayı Eyyûbiler dönemine, diğer üç kervansaray ise Osmanlı dönemine tarihlenmiştir.

Köşkler ve Konaklar

Kesme taştan inşa edilen Kürkçüzâde Mahmûd Nedim Efendi Konağı, Osman Efendi Konağı, Ömer Edip Efendi ve Şair Sakıb Efendi Konağı, Hacıkamilzâde Yusuf Ziya Efendi Konağı, Sakıplardan Halil Bey’in Aynalı Köşkü, Şanlıurfa’daki konak ve köşk mimarisinin önemli örnekleri arasındadır.

Görülmeye değer örnek Şanlıurfa evleri

• Abdülkadir Hakkari Evi,
• Akçarlar Evi (Harran Üniversitesi Kültür Evi),
• Akyüzler Evi,
• Çardaklı Köşk,
• Hacı Bekir Pabuççu Evi,
• Hacı Hafızlar Evi (Devlet Güzel Sanatlar Galerisi),
• Hacı İmam Demirkol Evi,
• Hacıbanlar Evi,
• Kürkçüzâde Halil Hafız Evi,
• Osman Çiftbudak Evi (Melekler Evi),
• Şahapzâde Bakır Evi (Arabizâde Reşit Efendi Evi),
• ŞURKAV Kültür Merkezi, Yemen Askeri Evi’dir (Hacı Tevfik Saraç Evi).

URFA HABER